Δυσλεξία: Τι είναι και πως αντιμετωπίζεται
Δυσλεξία: Τι είναι και πως αντιμετωπίζεται
Η δυσλεξία είναι μια μαθησιακή δυσκολία που εμφανίζεται σε ένα στα πέντε παιδιά. Παλιότερες αντιλήψεις υποστήριζαν ότι η δυσλεξία να εμφανίζεται στα αγόρια σε τετραπλάσιο βαθμό απ’ ότι στα κορίτσια, ότι η αριστεροχειρία είναι σύμπτωμα της δυσλεξίας κι ότι ήταν αποτέλεσμα πάθησης ή κακής λειτουργίας του εγκεφάλου και των ματιών. Νεότερες έρευνες έχουν αποδείξει ότι τίποτα από τα παραπάνω δε ισχύει. Τα κορίτσια πλήττονται εξίσου με τα αγόρια από τη δυσλεξία, το μόνο που αλλάζει είναι η στάση των καθηγητών απέναντι στα παιδιά με δυσλεξία. Ένα δυσλεκτικό αγόρι είναι πολύ πιο πιθανό να κάνει φασαρία και να αποσπάται η προσοχή του μέσα στην τάξη άρα να γίνει πιο εύκολα αντιληπτό ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα και να ζητηθεί η συνδρομή ειδικών. Ενώ από την άλλη ένα κορίτσι με δυσλεξία είναι πιο πιθανό να παραμείνει σιωπηλό χωρίς να δημιουργεί προβλήματα στην τάξη και άρα η διάγνωση να καθυστερήσει πολύ ή ακόμα και να μη γίνει ποτέ. Ακόμα, η αριστεροχειρία δεν έχει σχέση με τη δυσλεξία απλά τυχαίνει ένα ποσοστό των παιδιών με δυσλεξία να είναι και αριστερόχειρες.
Η δυσλεξία αποτυπώνει πρόβλημα στο γραφο-φωνημικό σύστημα της γλώσσας. Οι γραφημικές μονάδες της λέξης (τα γράμματα) αντιπροσωπεύουν τις ακουστικές μονάδες της λέξης που είναι τα φωνήματα (ο ήχος των γραμμάτων). Το γλωσσικό σύστημα χωρίζεται σε τέσσερις τομείς ξεκινώντας από το κατώτερο προς το ανώτερο:
α) το φωνολογικό μέρος,
β) το σημαντικό μέρος (το λεξιλόγιο, οι σημασίες των λέξεων),
γ) το συντακτικό μέρος (η γραμματική δομή)
και τέλος η ομιλία, ο λόγος.
Το σύστημα ανάγνωσης αποτελείται απο δύο μέρη: την αποκωδικοποίηση και την κατανόηση. Το κατώτερο μέρος του γλωσσικού συστήματος που είναι το φωνολογικό επιδρά στο κατώτερο αναγνώσης, την αποκωδικοποίηση, ενώ τα υπόλοιπα τρία του γλωσσικού συστήματος επιδρούν στο ανώτερο της ανάγνωσης. Έτσι γίνεται κατανοητό ότι η δυσλεξία έχει αντίκτυπο μόνο στο κομμάτι της αποκωδικοποίησης και όχι στην κατανόηση. Τα παιδιά με δυσλεξία δεν μπορούν να αποκωδικοποιήσουν τον ήχο που παράγει το κάθε γράμμα και δεν μπορούν να συνδέσουν την οπτική με την ακουστική μορφή του. Δεν μπορούν κατά συνέπεια να συνειδητοποίησουν ότι αλλάζοντας τη θέση ενός γράμματος αλλάζει όλη η λέξη. Στην ελληνική γλώσσα για παράδειγμα τα τέσσερα φωνήματα α, χ, ρ, η μπορούν με αναδιατάξη τους να δημιουργήσουν πέντε λέξεις: ράχη, ρηχά, αρχή, χάρη, χήρα. Όμως για τα δυσλεξικά παιδιά η λέξη αντιμετωπίζεται ως ενιαία και αδιαίρετη και δεν μπορούν να καταλάβουν τη διαδικασία αυτή.
Τα δυσλεκτικά παιδιά κάνουν αντιστροφές γραμμάτων και αριθμών (3 αντι για ε), παραλείπουν ή προσθέτουν γράμματα στις λέξεις (ραπέζι ή μπαλκκόνι), αντιμεταθέτουν γράμματα (στιγάρο), έχουν καθρεπτική ανάγνωση (οτ αντί το), κάνουν ορθογραφικά λάθη και δυσανάγνωστα γράμματα, έχουν μεγάλη δυσκολία όταν απαγγέλουν κάποιο κείμενο, αποσπούνται εύκολα και έχουν δυσκολία στον προσανατολισμό τους στο χώρο και στην απομνημόνευση πινάκων και σειρών (μέρες της εβδομάδας κ.α.)
Παράλληλα όμως τα δυσλεκτικά παιδιά έχουν κανονικό ή ακόμα και υψηλό δείκτη νοημοσύνης, έχουν γρήγορη αντίληψη και συνδυαστικές ικανότητες, συνήθως οι επιδόσεις τους στα μαθηματικά και στις κατασκευές είναι εξαιρετικές και έχουν δημιουργικότητα και φαντασία. Συνήθως αν τους διαβάσει κάποιος άλλος ένα κείμενο δεν έχουν κανένα πρόβλημα κατανόησης του.
Διάσημοι δυσλεκτικοί ήταν ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, ο Μιχαήλ Άγγελος, ο Γουόλτ Ντίσνεϋ και από τους νεώτερους ο Τομ Κρουζ.
Η δυσλεξία δεν είναι ασθένεια για να θεραπευτεί. Το δυσλεκτικό παιδί γίνεται δυσλεκτικός ενήλικας. Όμως η σωστή παρέμβαση από έναν ειδικό παιδαγωγό μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των συνεπειών της δυσλεξίας με αποτέλεσμα την αποφυγή της σχολικής αποτυχίας και την τόνωση της αυτοπεποίθησης του παιδιού. Ειδικές ασκήσεις στοχευμένες στην αύξηση της φωνολογικής ενημερότητας του παιδιού μπορούν να βοηθήσουν καθώς επίσης και η προσπάθεια του περιβάλλοντος του παιδιού να σταθεί στα θετικά σημεία του και να τον επιβραβεύει συνεχώς για τις προσπάθειες του.
Άννα Γαϊτανίδου, παιδοψυχολόγος – ειδική παιδαγωγός.
Πηγές: Ελληνική Εταιρεία Δυσλεξίας
«Εισαγωγή στην γλωσσολογία» Γεωργίου Μπαμπινιώτη
«Overcoming Dyslexia» Shaly Shaywitz
«Δυσλεξία, η ειδική διαταραχή στη μάθηση του γραπτού λόγου» Κωνσταντίνου Πόρποδα